چرا در چهارشنبه سوری آتش روشن می‌کنیم؟

چهارشنبه ‌سوری یکی از مهم‌ترین رویدادهای باستانی ایرانیان است که با نمادها، اسطوره‌ ها، افسانه ‌ها و آیین ‌های بسیاری گره خورده است. مردم در طول این شب، ضمن گرد هم آمدن در کنار یکدیگر، مراسم‌ های مختلفی از جمله قاشق زنی، فال‌گوش ایستان، قفل‌گشایی و کوزه‌ شکنی را به جا می‌آورند. اما روشن کردن آتش و پریدن از روی آن مهم‌ترین آیین این شب خاص است که هزاران سال ادامه پیدا کرده است. اگر برای شما نیز سؤال است که دلیل آتش روشن کردن و پریدن از آن در چهارشنبه سوری چیست و چه معنا و مفهومی پشت آن وجود دارد، با ادامه این مطلب ما را همراهی کنید.

ریشه ‌های نمادین چهارشنبه سوری

برای فهم اینکه چرا مردم در چهارشنبه‌ سوری آتش روشن می‌کنند و از روی آن می‌پرند، بهتر است ابتدا با ریشه‌های نمادین این مراسم باستانی آشنا شوید.

در برخی آثار همچون کتابی از ابوریحان بیرونی با نام «الباقیه» اشاره شده که چهارشنبه در نزد ایرانیان باستان روز آفرینش خورشید بوده است و به همین دلیل این روز برای مردم بسیار خاص است. خورشید جلوه‌گاه اهورامزدا، خدای نور و روشنی است. مردم به مبارکی این امر با روشن کردن آتش که یکی از مهم‌ترین عناصر زندگی است، روز آفرینش خورشید را به شادمانی، جشن و هلهله اختصاص داده‌اند.

به طور کلی آتش در میان ایرانیان باستان مظهر نور، پاکی، پالایش و از میان برنده آلودگی ‌ها و سیاهی ‌ها بوده است. مردم با کمک آتش با دیوها که در تاریکی ظاهر می‌شدند، به مبارزه می‌پرداختند. اهمیت آتش برای ایرانیان باستان به اندازه ‌ای بوده است که خاموش کردن آن را گناه می‌دانستند و می‌گفتند که نباید آتش را خاموش کرد و باید اجازه داد تا آخر بسوزد و خاکستر شود.

در برخی از آثار دیگر اشاره شده که روشن کردن آتش اقدامی نمادین برای گرم کردن هوا و سریع‌تر رسیدن فصل بهار بوده است. همان گونه که مردم برای بارش باران نیایش ‌ها و مراسم ‌های خاصی را در ابتدای پاییز برپا می‌کردند، در انتهای زمستان نیز برای فراخوانی گرما و امید، مراسم آئینی مرتبط با پایان سرما را برگزار می‌کردند.

در عین حال برخی دیگر معتقدند که روشن کردن آتش به دفع سرما، بلا و بیماری ارتباطی نداشته و تقدس چهارشنبه برای ایرانیان از این رو بوده که در این روز خاص ارواح نیاکان به بازماندگان سر می‌زنند. آن ‌ها معتقد بودند که این ارواح چند روزی را در کنار مردم می ‌مانند و روشن کردن آتش مقدمه ‌ای برای فرا خواندن آن ‌ها به زمین و روشن ‌کننده راهشان است.

پس از ورود اعراب به ایران معنای این مراسم تغییر پیدا کرد؛ زیرا اعراب روز چهارشنبه را نحس و شوم می‌دانستند. با ورود این دیدگاه به فرهنگ ایرانی، این گمان تقویت شد که روشن کردن آتش در واقع نحسی این روز خاص را از بین خواهد برد.

معنای کلمه سوری و همراهی آن با سرخی آتش

کلمه سوری در زبان پارسی هم به معنای «جشن» و هم به معنای «سرخ » است. این کلمه در زبان کردی، پشتو و چند زبان دیگر ایرانی، به معنای رنگ قرمز است و به شعله‌های آتش اشاره دارد. شعر معروف «سرخی تو از من… زردی من از تو» که در این شب هنگام پریدن از آتش خوانده می‌شود، به همین معنی از کلمه سور اشاره دارد. زرد در میان ایرانیان نماد بیماری، نقاهت و تب است و سرخی نماد گلگون بودن صورت و سلامتی است. از این رو مردم بیماری و تب را که جزو جدا نشدنی زمستان است، به کمک گرمی آتش از خود دور کرده و سلامتی را جذب می‌کنند.

دلایل پریدن از آتش در چهارشنبه سوری

در این شب خاص مردم با روشن کردن آتش، سستی و رخوت زمستان را از خود دور می‌کنند تا سرخی و گرمی خورشید که با فعالیت، انرژی و هیجان گره خورده است، زودتر به انسان برسد.

فلسفه روشن کردن آتش در این شب، فراری دادن شیطان یا اهریمن است. در واقع پریدن از روی آتش یک اقدام نمادین برای پالایش پلیدی ‌ها و تاریکی ‌ها بوده است.

ایرانیان باستان معتقد بودند که عمل پریدن از روی آتش موجب شفای دردهای جسمی و روحی می‌شود و با پریدن از آتش هم‌زمان ذهن و روح خود را از وابستگی‌ها رها می‌کردند.

چهارشنبه سوری نماد خداحافظی با رنج و سختی‌های سالی که گذشت نیز هست. در واقع پیام‌آور این نکته است که سال قبلی به کلی از سر گذرانده شده و با گرم شدن زمین و فرا رسیدن بهار روزهای خوش و پر از برکت نوید داده می‌شوند.

کلام آخر

جدا از تقدس آتش و ارتباط آن با گرامی ‌داشت اهورامزدا، روشن کردن آتش، فروهرها را به زمین فرا می‌خوانده و ورود این ارواح پاک در واقع برکت، مبارکی، شادمانی و سلامتی را به ارمغان می‌آورده است. در نتیجه شر و زیان‌ ها، بیماری، ناتوانی، غم، غصه، ناامیدی و حسادت از مردم دور شده و با حضور ایزدان و پروردگار، مردم از شر اهریمن، بلایا و آسیب ‌ها رها می‌شوند.

عنصر آب و آتش محوریت اصلی همه جشن ‌های ایران باستان را تشکیل می ‌دهند؛ اما از بین این مراسم‌ ها که بسیاری‌ شان بعد از هزاره‌ ها فراموش گشته ‌اند، چهارشنبه‌ سوری همواره یک جشن بسیار مقدس است که هر سال با همان شور و شوق قبلی برگزار می‌ شود.

برای اینکه بتوانید زمان مناسبی را برای سفر به ایران انتخاب کنید، مطلب بهترین زمان سفر به ایران را بخوانید و اولین جهانگرد ایرانی را که با خودرو شخصی خود سفر کرد را نیز بشناسید.