قدیمی‌ ترین نقشه‌ های جهان در چه قرنی ترسیم شدند؟

با این که نقشه ها ابزارهای بسیار ساده ای به نظر می رسند، شواهد تاریخی نشان می‌ دهد که یکی از مهم‌ترین دلایل شکل گیری تمدن، گسترش مبادلات بین المللی، پیشرفت علم و تحولات فرهنگی محسوب می شوند. نقشه ها کمک می کنند درک بهتری از جهان اطرافمان داشته باشیم، محیط پیرامونی خود را تجسم کنیم و به مسیرهای سرزمینی دیگر دسترسی داشته باشیم. نقشه ها همچنین جایگاه بسیار مهمی در درک ما از زمان دارند. قدیمی ترین نقشه های جهان از زمانی به وجود آمدند که بشر توانست تصاویری را بر چوب، عاج، سنگ، گل، فلز و پارچه رسم کند.

تکامل نقشه ها در طول زمان و در پی تلاش جغرافی دانان، ستاره شناسان، دریانوردان و سفرنامه نویسان تا به جایی رسیده که امروزه نقشه هایی با جزئیات فراوان، دقت شگفت انگیز و به وسعت کیهان داریم. 

با این حال نقشه ها، ابزارهایی هستند که به شدت با خرافات، اسطوره ها و افسانه ها، باورهای مذهبی و دیدگاه های سیاستمداران گره خورده اند. اگر شما نیز علاقه مند هستید که در خصوص تکامل نقش ها، مسیر شگفت انگیزی که طی کرده اند و ویژگی های خاص آن ها آشنا شوید، با ادامه این مطلب ما را همراهی کنید.

کهن ترین نقشه جهان از جنس عاج 

کهن ترین نقشه های پیدا شده در نقاط مختلف جهان با تصورات ما از نقشه های امروزی به کلی تفاوت دارند. حتی دقیقاً مشخص نیست آیا آن گونه که ما تصور می‌کنیم این تصاویر برای مکان‌یابی مورد استفاده قرار می گرفته اند یا خیر؟ همچنین تخمین صحیحی از نحوه چگونگی به وجود آمدنشان و نیز کاربرد و دلایل ایجاد آن ها وجود ندارد. با این حال کارشناسان احتمالاتی را مبنی بر این که این نقشه ها برای شکار، پیدا کردن مسیر خانه در فرایند کوچ و مشخص کردن مرزهای خودی و غیر خودی بودند، در نظر می گیرند.

 به عقیده کارشناسان عمر کهن ترین نقشه جهان که از جنس عاج درست شده به ۲۵ هزار سال قبل از میلاد مسیح می رسد. روی این نقشه تصاویری از کوه ها، مزارع، رودخانه ها، دره ها و مسیر های عبور حک شده است. این نقشه در منطقه ای به نام پاولو در کشور جمهوری چک کشف شده و بیانگر موقعیت روستایی است که به خوبی شبکه راه های آن روی این نقشه عاجی لحاظ گشته است. 

نقشه فلکی لاسکو

سنگ نگاره لاسکو معروف ترین سنگ نگاره جهان است که قدمت آن به 17 هزار سال قبل از میلاد مسیح باز می گردد. این تصاویر در غاری در منطقه مونتینیاک فرانسه کشف شدند و حدس و گمان هایی وجود دارد که برخی از این تصاویر نقشه های صورت فلکی هستند و به کواکب آسمانی، چرخش سیارات و جایگاه ستاره ها اشاره دارند.

 با این حال برخی نیز معتقدند که تصاویر یافت شده در این غار در واقع بیانگر داستان هایی اسطوره ای و جادویی هستند. به هر رو جزئیات مربوط به این تصاویر بیشتر در راستای تقویت این دیدگاه است که این سنگ نگاره ها راوی زودیاک ها و ستاره شناسی های مربوط به دوران پارینه سنگی هستند.

نقشه سنگی ابانتز لوامیزول 

قدمت این نقشه که در منطقه نابارا واقع در کشور اسپانیا کشف شده به ۱۴ هزار سال پیش از میلاد مسیح می رسد. کارشناسان معتقدند که هدف از ترسیم این نقشه در دیواره های غار، پیدا کردن مسیرهای شکار، حرکت گله های حیوانات و اهمیت استراتژیک این منطقه بوده است. در این سنگ نگاره، موقعیت کوه سَن گرِگوریو، غارها، زمین های اطراف، مسیرهای آب و تصاویری از حیوانات همچون گوزن قرمز و بز کوهی هک شده است. 

سنگ نگاره سن بلک؛ متعلق به عصر برنز

این سنگ نگاره که ۳۵۰۰ سال قدمت دارد در واقع نقشه ای متعلق به عصر برنز است. این سنگ نگاره که یک نقشه محلی و احتمالاً یک نقشه سیاسی بوده، در منطقه اودت فرانسه پیدا شده است. یکی از دلایلی که گفته می شود این نقشه در واقع یک نقشه سیاسی و ژستی برای نشان دادن فتوحات بوده، این است که به صورت شکسته و در یک گور پیدا شد و گمان می رود پس از مرگ حاکم به نشانه تحقیر وی نقشه را شکسته و با او خاک کرده اند.

نقشه پاپیروس تورین؛ اولین توپوگرافی جهان

یکی از کهن ترین نقشه های دنیا، نقشه پاپیروس تورین است که تاریخچه آن به ۱۱۵۰ سال قبل از میلاد مسیح باز می گردد. مبدع این نقشه یک کاتب مصری به نام آمناخته بود. او با ترسیم مسیر های منتهی به معادن طلا و کوه های اطراف آن ها ابزار بسیار مهمی را برای استخراج منابع معدنی مورد نیاز رامسس چهارم فراهم کرد. 

همچنین در این نقشه اطلاعات بسیار مهمی در خصوص سنگ های معدنی، ابزارها و سازه های مورد نیاز، نحوه شناسایی این سنگ ها و نحوه ساخت شبکه های انتقال وجود دارد اما شهرت اصلی این نقشه پاپیروسی، به این نکته باز می گردد که این اثر در واقع قدیمی ترین نقشه توپوگرافی جهان محسوب می شود. در ترسیم این نقشه از دانش باستانی برای ترسیم ساختار تپه ها، صخره ها و زمین استفاده شده است.

نقشه مدور بابل

قدمت این نقشه به 6 قرن قبل از میلاد مسیح باز می گردد و نشانگر موقعیت شهر نیپور در بین النهرین است. این نقشه که روی یک لوح گلی ترسیم شده و یکی از قدیمی ترین نقشه های جهان محسوب می شود، در قرن ۱۹ در کشور عراق پیدا شد. 

ساختار نقشه بابل بدین صورت است که به صورت مدور ترسیم شده، شهر بابل در وسط قرار گرفته و آبهای اطراف و موقعیت هفت جزیره که نشان دهنده قاره های شناخته شده در آن زمان هستند، در قسمت های بیرونی کشیده شده اند. 

اهمیت این نقشه که در زمان پادشاهی نبونید ترسیم شده، اطلاعات مهم آن در خصوص باور مذهبی مردمان باستان است. چرا که در این لوح گلی، محل سرزمین مردگان نیز ترسیم شده و سرزمین مرگ زیر سطح جهان مادی قرار گرفته است. 

این نقشه که تصاویر آن به دو قسمت سرزمین بابلی‌ها و همسایگان تقسیم می شود، موقعیت ساختمان ها، کانال ها، خیابان ها، و نقاط مهم شهر را نیز نمایش می دهد. رودخانه فرات از وسط آن عبور کرده و شهرهای اورارتو، شوش که پایتخت ایلام بوده، امپراتوری آشور و حبان نیز ترسیم گشته اند. در کناره های این لوح سنگی توضیحاتی به زبان خط میخی نوشته شده است.

نقشه ستاره های دانهوانگ 

یکی از کهن نقشه های جهان که زمان ساخت آن به قرن ۸ قبل از میلاد می‌ رسد، نقشه دانهوانگ است که در زمان سلسله تانگ رسم شده است. این نقشه که اکنون در موزه بریتانیا نگهداری می شود، در غاری در غرب چین کشف شد. در این نقشه ۱۳۳۹ ستاره و جرم آسمانی از جمله ۲۸ صورت فلکی علم نجوم چینی با جزئیات فراوان ترسیم گشته است. همچنین در این تصویر، کهکشان راه شیری و ۵۰ سیاره شناخته شده در آن زمان به چشم می خورد. این نقشه با وجود قدمت بسیار بالایی که دارد، بسیار دقیق است و حاشیه نویسی هایش نکات مهمی در خصوص حرکت ستاره ها و موقعیت آن ها ارائه می دهد.

نقشه هرودوت

هرودوت جغرافی دان و مورخ مشهور یونانی است که 500 سال قبل از میلاد مسیح زندگی می کرده است. او یکی از معروف ترین نقشه های جهان را نیز ترسیم کرد که شامل تصاویری از اروپا، آفریقا و آسیا می شود. او همچنین سفرنامه ها و کتاب های مختلفی را هم نوشته که در آن ها به توصیف مناطق مختلف جهان، وضعیت زندگی مردم، تحولات سیاسی و مناظر طبیعت پرداخته است. این نقشه به نحوی مکمل کتاب های وی محسوب می شود.

نقشه اراتوستن؛ اولین نقشه دارای نصف النهار

اراتوستن که با نام پدر علم جغرافیا شناخته می شود، بین سال های ۲۷۶ تا سال 194 قبل از میلاد نقشه ای را رسم کرد که در آن برای اولین بار از مدارها و نصف النهارها برای تقسیم بندی نقاط مختلف جهان استفاده شده است.

اراتوستن یک جغرافیدان، ریاضیدان، ستاره شناس و شاعر یونانی بود که با اصلاح نقشه های قبلی، اثر شگفت انگیز خود را ترسیم کرد. او همچنین کتابی به نام جغرافیکا دارد که شامل اطلاعات جهان و تصویر کره زمین است. وی در این نقشه، زمین را به پنج قسمت یا پنج خشکی تقسیم کرده است و در کتاب های خود به شرح موقعیت ها، شکل کلی و ارتباط این خشکی ها با هم پرداخته است.

نقشه هکاتئوس

هکاتئوس از دیگر نقشه های قدیمی جهان است که در سال های ۵۵۰ تا ۴۷۶ سال قبل از میلاد در شهر ملیتوس یونان ترسیم شده است. این نقشه کشور یونان را به تصویر کشیده است. مبدع این نقشه، در کتابی به نام «توصیف زمین» اطلاعاتی را درباره مردم، جغرافیا و غیره ارائه کرده که به نظر می رسد بر مبنای همین اطلاعات جمع آوری شده، نقشه خود را رسم کرده است.

قدیمی‌ ترین نقشه‌ های جهان در چه قرنی ترسیم شدند؟

یکی از فیلسوفان معروف یونان آناکسیمندر بود که در سال های ۶۱۰ تا ۵۴۳ قبل از میلاد در شهر ملیتوس یونان می زیست. نقشه ای که او طراحی کرده یکی از قدیمی ترین نقشه های جهان محسوب می شود و شامل مناطق شناخته شده در آن زمان از یونان باستان است. 

نقشه ایکشواکو، یکی از اولین نقشه های هند

 این نقشه ۴۰۰ سال قبل از میلاد مسیح و در زمان سلسله ای ایکشواکو ترسیم شده است و یکی از اولین نقشه ها در هند محسوب می شود. در این اثر مرزهای حکومت این سلسله به نمایش در آمده و مناطقی را از شمال هند شامل می شود که جزئیات آن به خوبی ترسیم شده اند. این نقشه از جنس پارچه است و در آن توضیحات مربوط به منطقه، کوه ها، جنگل ها و رودخانه ها آورده شده است.

نقشه بطلمیوس؛ مبنای نقشه های بعدی

 ۱۵۰ سال قبل از میلاد مسیح، کلودیوس بطلمیوس که یک منجم و جغرافیدان یونانی بود، نقشه ای را ترسیم کرد که مبنای بسیاری از نقشه های بعدی قرار گرفت. این نقشه که تا سده ها به طور گسترده مورد استفاده دریانوردان و بازرگانان مدیترانه بود، به دلیل اندازه گیری و محاسبات بسیار دقیقی که داشت تا سال ها نقشه اصلی جهان محسوب می شد. تنها مسأله مربوط به این نقشه، جهان مرکزی بودن آن است. چرا که بطلمیوس با مرکزیت قرار دادن زمین در نقشه جهان، مسائل مربوط به حرکت سیارات را لحاظ نکرده بود.

نقشه استرابو 

زمان دقیق ترسیم این نقشه نامشخص است؛ اما در هر صورت یکی از کهن ترین نقشه های جهان محسوب می شود و احتمالاً ۲۰ سال قبل از میلاد مسیح کشیده شده باشد. این نقشه در منطقه ای در آناتولی یا ترکیه امروزی ترسیم شده است. ترسیم کننده آن جغرافیدان، تاریخدان و فیزیکدانی به نام استرابو است که این نقشه را روی پوست حیوانات ترسیم کرده است. نقشه استرابو مناطقی را که برای یونانی ها و رومی های آن زمان شناخته شده بود، نشان می دهد.

نقشه مکتوب آنتونینی آگوستی

آنتونینی آگوستی در واقع سفرنامه ای را در ۳۰۰ سال قبل از میلاد مسیح نوشت که یک نقشه جامع با اطلاعات دقیق محسوب می شود. این اثر یک مجموعه از راهنمایی های مربوط به سفر در زمان امپراتوری آگوستوس است که آنتونینی با مستندسازی های دقیق از جاده های روم، فاصله بین شهر ها و مکان های مهم فراهم کرده است.

کیهان شناسی راونا

نقشه راونا یک اطلس بیزانسی است که قدمت آن به ۷۰۰ سال پس از میلاد مسیح می رسد. این نقشه شامل تصاویر مختلفی از خشکی های جهان همچون اروپا، آفریقا و بخشی از آسیا از جمله هند است. همچنین در این نقشه به آب و هوای هر یک از این مناطق، پوشش گیاهی و آداب و رسوم ساکنین مناطق مختلف پرداخته شده است. 

نقشه سلدن، با نمادهای چینی

 ۱۶۱۰ پس از میلاد مسیح، نقشه ای از مناطق چین، دریای چین جنوبی و مناطق اطراف آن همچون فیلیپین و آسیای جنوب شرقی ترسیم شد که اکنون با نام نقشه سلدن شناخته می شود. این نقشه قدیمی ترین تصویری است که با نماد های چینی، جهان خارج از مرزهای این کشور را به تصویر کشیده است.

وینلند، نقشه آمریکا قبل از کشف آن

یکی از قدیمی ترین نقشه های موجود در جهان، نقشه شگفت انگیز وینلند است که در سال ۱۴۴۰ پس از میلاد ترسیم شده است. این اثر یکی از بحث برانگیزترین نقشه های جهان است؛ چرا که قبل از کشف آمریکا تصویری از سواحل شمال شرقی آمریکای شمالی را به تصویر کشیده است. گمان می رود که کاوشگران شمال اروپا در قرن ۱۰ آنجا ساکن شده بودند و این نقشه را که بعدها توسط کریستوف کلمب مورد استفاده قرار گرفت، ترسیم کرده اند. همچنین در این نقشه سکونتگاه واکینگ ها نشان داده شده که تا پیش از آن به دلیل سختی رسیدن به این مناطق دسترسی به آن چندان آسان نبود.

 نقشه هرفورموندی 

این نقشه که در اوایل قرن چهاردهم روی پوست کشیده شد، با رویکرد بطمیوسی تهیه شده و مرکز جهان را در اورشلیم قرار داده است. این نقشه که در حال حاضر در کلیسای جامع فورد شایر انگلستان نگهداری می شود، یکی از بزرگترین نقشه های جهان نیز محسوب می گردد.

همچنین این نقشه شامل تصاویری از چهار کتاب مقدس مسیحیان و جهان شناخته شده در آن زمان یعنی آفریقا، اروپا و آسیا است و در آن تصاویر حیوانات، کشتی ها، ساختمان ها و موجودات افسانه‌ای مثل تک شاخ و اژدها دیده می شود. 

نقشه فرامائورو؛ شرح جایگاه باغ عدن

این نقشه توسط یک راهب ونیزی در قرن 15 میلادی ترسیم شد و جهان شناخته شده تا آن زمان را که شامل سه قاره آسیا، آفریقا و اروپا بود، به تصویر می کشد. این نقشه همچنین اطلاعات ناوبری دریای مدیترانه و دنیای غرب را شامل می شود و جزو اولین نقشه هایی است که توسط مسیحیان ترسیم شده اما اورشلیم در مرکز آن قرار ندارد. نکته جالب در خصوص نقشه فرامائورو این است که حتی باغ عدن نیز در این نقشه کشیده شده، اما خارج از جهان در نظر گرفته شده است.

نقشه پیری رئیس 

این نقشه که مربوط به دوران عثمانی است، در سال ۱۹۲۹ در استانبول کشف شد. این نقشه یکی از قدیمی ترین نقشه های جهان است که توسط دریاسالار پیری رئیس در سال ۱۵۱۳ رسم شده است. این اثر تصویر دریای مدیترانه، آتلانتیس و دنیای جدید را نمایش می دهد. 

این نقشه بسیار دقیق رسم شده، اگر چه در آن زمان مرسوم نبود که طول و عرض جغرافیایی در نظر گرفته شود، اما این تصویر با محسابات دقیقی که دارد، دارای طول و عرض جغرافیایی است. همچنین این نقشه حاشیه نویسی هایی هم دارد که ارزش آن را دو چندان کرده است. از نکات جالب مربوط به نقشه پیری رئیس، تصاویر نقش بسته روی آن از یک هیولای دریایی و قلعه سنت آنجلو است.

اطلس کاتالان؛ مهم ترین نقشه قرون وسطی 

یک نقشه نگار یهودی با نام آبراهام کرسک، مهمترین نقشه قرون وسطی را برای پسرش جان آراگون ترسیم کرد. او در این نقشه که بعدها به صورتی گسترده توسط دریاداران مورد استفاده قرار گرفت، موقعیت کشورهای مختلف در شرق و غرب اروپا را مجسم کرده است. همچنین در این نقشه مسیرهای منتهی به هند و چین نیز رسم شده است.

نقشه مالاگا، نقشه جزایر مالایا

جیکوب نیکلاس بلین یک آب نگار و جغرافی دان فرانسوی است که این نقشه دریایی را در سال ۱۷۵۵ از آسیای شرقی رسم کرد. این نقشه مناطقی از سنگاپور تا تنگه فرماندار و سواحل غربی شبه جزیره مالایا را به تصویر در آورده است.

نقش آبراهام اورتلیوس؛ با طرح پری های دریایی

این نقشه نیز مناطقی از آسیای جنوب شرقی را پوشش می دهد. قدمت این اثر به سال 1570 باز می گردد و شبه جزیره مالایا در سنگاپور غربی را تصویر کشیده است. نکته جالب در خصوص نقشه اورتلیوس این است که در آن پری های دریایی و هیولاهای خیالی به تصویر کشیده شده اند. همچنین این نقشه شامل اطلاعات مهمی از جنوب شرقی آسیا و هند شرقی است. اورتلیوس یکی از بزرگترین بنیانگذاران مکتب نقشه برداری هلندی و اولین کسی بود که حدس زد قبلاً قاره ها به هم چسبیده بودند. 

نقشه آندریاس سلاریوس، تصویر احتمالی از استرالیا

این نقشه که در سال ۱6۶۰ درست شده در واقع یک اطلس است که روی مس حکاکی گشته است. این نقشه نیز مانند اغلب نقشه های قرون وسطایی زمین محور است. سلاریوس یک ستاره شناس و جغرافیدان بود که در نقشه اش زودیاک ها و صورت های فلکی نمایش داده شده اند. اهمیت این نقشه در این است که قبل از کشف استرالیا، سلاریوس به صورت احتمالی وجود یک خشکی بزرگ زیر آسیای جنوب شرقی را حدس زده و اندازه آن را نیز تخمین زده بود.

نقشه بورگیا

این نقشه در سال ۱۴۵۰ روی مس حکاکی شده است. توضیحات این اثر به زبان آلمانی است و جغرافیای کشورهای مختلف اروپا را نشان می دهد. یکی از نکات خاص این نقشه مشخص کردن آب و هوای مناطق مختلف است. همچنین از آنجا که این نقشه در دوران قرون وسطی ترسیم شده، در آن نمادهای مذهبی رعایت گشته و رویدادهای تاریخی مهم روی آن ثبت شده است.

نقشه دامینگ هون یی تو

 این نقشه در سال ۱۳۸۹ بعد از میلاد روی پارچه ای از جنس ابریشم رسم شده است. ترسیم این نقشه مقارن با قدرت گرفتن سلسله چینگ است و به نحوی یک نقشه با مقاصد سیاسی محسوب می شود. این نقشه تقریباً 6 متر مربع ارتفاع دارد و در آن مناطق مختلف با رنگ بندی های بسیار جالبی از هم تفکیک شده اند. مثلاً رودخانه یا دریاچه آب شیرین در این نقشه با رنگ آبی و رودخانه آب شور با رنگ سبز مشخص شده است.

نقشه تابولا راجریانا

یکی از نقشه های قدیمی جهان نقشه تابولا راجریانا است که در سال ۱۳۵۴ توسط جغرافیدان مراکشی ابوعبدالله محمد الادریسی کشیده شده است. او این نقشه را به پادشاه سیسیل یعنی راجر دوم تقدیم کرد. این نقشه که بخش هایی از آفریقا و آسیا را به تصویر کشیده تا ۳۰۰ سال دقیق ترین نقشه ای محسوب می شد که توسط دریاداران، تاجران و هیات های سیاسی مورد استفاده قرار می گرفت. 

الادریسی در ترسیم این اثر از سنت بطلمیوسی کمک گرفته بود و اطلاعات خود را با ستاره شناسی آندلسی و جغرافیای اسلامی ترکیب کرده بود. این نقشه در واقع در بردارنده 70 نقشه کوچک و یک کتاب توضیحی است که نوشتن آن ۱۵ سال طول کشید.

نقشه جهان محمود کاشغری

این نقشه در بین سال های 1072 تا 1076 توسط محقق ترک، محمود الکاشغری ترسیم شده است. از خصوصیت های این نقشه قدیمی این است که جهت بندی های آن به کلی با جهت بندی های واقعی فرق دارد. مثلاً اینکه شمال و جنوب جهان در آن، جا به جا ترسیم شده است. با این حال این نقشه منطقه وسیعی را نمایش می دهد که حتی ژاپن و اسکندریه نیز در آن وجود دارد.

ختم کلام

نقشه ها بیشتر در سرزمین هایی ترسیم شده و تکامل یافته اند که در آن ها بندرگاه ها و کشتیرانی های قدرتمندی وجود داشته است. همچنین اغلب نقشه های قدیمی در کشورهای یونان، روم، اسپانیا و چین یافت شده اند که در آن ها جغرافی دانان از مهمترین افراد شاخص برای توسعه سرزمین ها، اکتشافات جدید و فتوحات بیشتر محسوب می شدند. 

نقشه های قدیمی اغلب با داستان های اساطیری، داستان های مذهبی، زندگی روزمره همچون کوچ و شکار، فرهنگ مردم، ستاره شناسی و صورت های فلکی گره خورده اند. آنچه در خصوص نقشه های قدیمی مهم است، نقش آن ها در فهم ما از مکان و زمان، تصور ما از ارتباطاتمان با جهان اطراف و تغییرات محیط پیرامون باز می گردد. به هر رو قدیمی ترین نقشه های جهان در واقع بیانگر مسیری هستند که بشر در طی هزاران سال سفر به دیگر نقاط زمین طی کرده و عطش اشتیاق او برای کشف سرزمین های ناشناخته هرگز سیراب نگشته است.

• معرفی پرجمعیت ترین شهرهای جهان
• کوچ سرفینگ چیست و چه کاربردی دارد؟
• 8 کاربرد هوش مصنوعی در گردشگری
• معرفی اقامتگاه بومگردی بهشت
• چگونه ارزان به چین سفر کنیم؟ سفر ارزان به چین